Biologia w pigułce, CZESIOZAPRASZA

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Biologia w pigułce
CHARAKTERYSTYKA SSAKÓW
Układ kostny:
- składa się ze szkieletu osiowego i szkieletu kończyn
•
szkielet osiowy
1.
czaszka:
- mózgoczaszka składa się z 8 kości
- trzewioczaszka składa się z 14 kości
- kości połączone są szwami, które wraz z upływem wieku zanikają
- szwy nie występują w czaszce stekowców i nietoperzy, bo ich kości ściśle zrastają się we wczesnej fazie
rozwoju
- kości potyliczne zrastają się tworząc jedną kość ( z wyjątkiem torbaczy)
- w kości potylicznej jest otwór, przez który biegnie rdzeń przedłużony
- dwa kłykcie potyliczne łączą się z atlasem
- szczęka górna i żuchwa służą między innymi do przeżuwania pokarmu
- zęby ułożone są w zębodołach, u dorosłego człowieka są 32 zęby stałe
2)kręgosłup:
- stanowi rusztowanie całego organizmu
- budują go kręgi płaskie, oddzielone od siebie chrzęstnymi wstawkami o kształcie deskowatym
- niektóre kopytne mają kręgi szyjne tyłowklęsłe
- podzielony jest na odcinki:
›
szyjny:
◦
składa się z 7 kręgów ( u leniwców z 6, u łuskowców z 8), które u syren i wielorybów zrastają się
◦
pierwszy krąg zwany jest dźwigaczem i tworzy zamkniętą obręcz oraz posiada dwa zagłębienia, w które
wchodzą dwa kłykcie potyliczne
◦
krąg drugi to obrotnik, który ma ząb wchodzący w pierwszy krąg
›
piersiowy:
◦
składa się z 12 - 15 kręgów ( u człowieka 12)
◦
pierwsze kręgi mają wyrostki kolczyste
◦
kontaktują się z 12 żebrami
◦
żebra tworzą klatkę piersiową
◦
kilka żeber zrastających się z przodu tworzy mostek
◦
żebra ………………
›
lędźwiowy:
◦
składa się z 2 - 9 kręgów, najczęściej z 5 - 7, u naczelnych z 5
◦
budujące go kręgi mają silnie rozwinięte wyrostki poprzeczne
›
krzyżowy:
◦
składa się z 1 - 13 kręgów, u torbaczy z 1 - 2, u dziobaka z 2, u naczelnych z 5
◦
zrastają się w jedną kość krzyżową zwaną sacrum
›
ogonowy:
◦
składa się z różnej ilości kręgów, u łuskowców z 49, u człowieka 4 - 5
◦
kręgi ogonowe pokryte skórą i mięśniami ochraniają narządy wydalnicze, a u małp spełniają funkcję
chwytną
- pierwotnie kręgosłup jest poziomy; u pewnych zwierząt, np. gibbona, kręgosłup jest typu wstępującego,
gdzie przednie kończyny są znacznie wydłużone; gdy to kończyny tylne ulegają wydłużeni - typ
zstępujący; człowiek ma kręgosłup poziomy, wygięty esowato
- posiada wygięcia w odcinku szyjnym i krzyżowym
•
szkielet kończyn
1) pas barkowy:
- tworzą go dwie łopatki, dwie kości krucze, dwa obojczyki
- kość krucza dobrze rozwinięta u stekowców, u pozostałych ssaków osadzona jest na łopatce, z którą
tworzy zagłębienie dla kości ramieniowej kończyny przedniej
2) pas miednicowy:
- tworzą go połączone ze sobą kości biodrowe, kulszowe i łonowe (dwie kości łonowe łączą się ze sobą
chrząstką łonową tworząc obręcz; u ssaków pod wpływem hormonów chrząstka łonowa pęcznieje i
rozsuwa kości tworząc kanał dla rodzącego się organizmu)
3) kończyny:
- budują je kości ramienia, przedramienia, nadgarstka, śródręcza i palców (kończyna przednia) i kości
udowe, podudzia, stępu, śródstopia i palców (kończyna tylna)
- typy kończyn:
◦
kroczne - ssaki naziemne
◦
pływne - ssaki wodne np. wieloryb; kończyny tylne z pasem miednicowym zanikają, a kończyny
przednie przekształcają się w dobrze rozwinięte płetwy
◦
lotne - ssaki latające tj. nietoperze, kończyny przednie przekształcają się w skrzydła, kości ich są
wydłużone, niemal całkowicie znika kość łokciowa, kość promieniowa jest najlepiej rozwinięta, między
palcami tworzy się błona
◦
grzebne - ssaki żyjące w ziemi np. kret
Układ mięśniowy:
- wyróżniamy następujące typy mięśni:
1.poprzecznie - prążkowane - tworzą układ mięśni szkieletowych; ich działanie zależy od woli
zwierzęcia
2.gładkie - budują narządy wewnętrzne; ich działanie nie podlega woli organizmu
3.sercowy - buduje serce, to rodzaj mięśnia poprzecznie - prążkowanego.
Mięśnie podzielić również można na:
1.prostowniki -odpowiadają za prostowanie kończyny
2.zginacze - odpowiadają za zginanie kończyny
Mięśnie podskórne powodują stroszenie sierści i kolców, gęsią skórkę, gwarantują możliwość zwijania się
zwierzęcia w kłębek i mimikę twarzy.
Przepona:
- jest rodzajem mięśnia gładkiego
- oddziela klatkę piersiową od jamy brzusznej
- bierze udział w oddychaniu przeponowo - piersiowym
Ze względu na środowisko życia organizmu poszczególne partie mięśniowe są lepiej rozwinięte:
1.formy lądowe - lepiej rozwinięte mięśnie kończyn tylnych, które stanowią siłę napędową
organizmy
2.formy latające - lepiej rozwinięte mięśnie kończyn przednich, główna masa mięśniowa układa
się na skrzydłach
3.formy wodne - najlepiej rozwinięte mięśnie muskularne.
Układ oddechowy:
- drogi oddechowe składają się z następujących elementów:
1)nozdrza
2)jama nosowa:
- następuje w niej nawilżanie, oczyszczanie i nagrzewanie wciąganego powietrza
3)gardło
4)krtań:
- zbudowana z chrząstek, więzadeł i mięśni
- znajdują się w niej narządy głosu
5)tchawica:
- sprężysta rura zbudowana z 12 - 16 chrząstek w kształcie podkowy
1.
oskrzela:
- są parzyste
- oskrzela główne dzielą się na mniejsze oskrzela: płatowe i segmentowe, a te na oskrzeliki zakończone
silnie unaczynionymi pęcherzykami płucnymi ( u ssaków drapieżnych jest ich 300 - 500 mln), tworząc
tzw. drzewo oskrzelowe
- obszar między pęcherzykami płucnymi a oskrzelami wypełnia tkanka włóknista
2.
płuca:
- lewe płuco jest dwupłatowe, prawe trzypłatowe
- otoczone opłucną
W procesie oddychania udział bierze przepona -mięsień leżący między klatką piersiową a jamą brzuszną.
Przepona kurcząc się podczas wdechu powoduje powiększenie objętości klatki piersiowej. Rozluźnienie
mięśnia przeponowego oznacza wydech. W oddychaniu uczestniczą także mięśnie międzyżebrowe.
Właściwa wymiana gazowa zachodzi w pęcherzykach płucnych, gdzie tlen dostaje się z płuc do krwi na
drodze dyfuzji.
Układ pokarmowy:
- tworzy go przewód pokarmowy i narządy trawienne
- pokarm przechodzi kolejno przez następujące jego elementy:
1.
jama ustna:
- od zewnątrz ograniczona wargami; u wielorybów i stekowców warg brak; u niektórych ssaków np.
chomików, między wargami, zębami i policzkami tworzą się przedsionki ustne formujące kieszenie
policzkowe
- język:
◦
osadzony w tylnej części jamy ustnej
◦
znajdują się na nim kubki smakowe
◦
odpowiada za: pobieranie pokarmu (np. u mrówkojada), picie wody (np. u kotów), mieszanie pokarmu
(np. u przeżuwaczy, człowieka)
- ślinianki:
 ◦
4 pary gruczołów
◦
wydzielają ślinę, w skład której wchodzi woda, śluz i enzymy wstępnie trawiące pokarm
- zęby:
◦
osadzone w zębodołach
◦
zróżnicowane na: siekacze, kły, przedtrzonowe, trzonowe
◦
niezróżnicowane (homodontyczne) zęby występują np. u delfina
◦
brak uzębienia: szczerbaki, wieloryby fiszbinowe, syreny, stekowce
◦
siekacze są dłutowatego kształtu, służą do odgryzania pokarmu
◦
kły są kształtu stożkowatego, służą do rozrywania pokarmu
◦
przedtrzonowe i trzonowce są szerokie, mają guzki i rowki, pełnią funkcję podczas miażdżenia i
rozcierania pokarmu
◦
u większości ssaków raz w życiu są wymieniane z mlecznych na stałe; u gryzoni (np. zając, królik,
mysz, szczur) siekacze nie są wymieniane i ścierają się podczas całego życia zwierzęcia; u słoni
przedtrzonowe po starciu się zastępowane są nowymi zębami rosnącymi ku przodowi od tyłu; słonie nie
mają kłów, tylko ciosy, którymi są mocno rozwinięte siekacze szczęki górnej
- od góry ograniczona jest podniebieniem, które oddziela ją od gardzieli
- na jej końcu, przy gardzieli, zwisa tzw. języczek
- przy ujściu do gardzieli znajdują się węzły limfatyczne - migdałki
- otwierają się do niej nozdrza wewnętrzne i, przy gardzieli, przewody Eustachiusza ucha środkowego
(służą do wyrównywania ciśnienia powietrza między uchem a środowiskiem zewnętrznym)
2)gardziel:
- wspólna dla układu pokarmowego i oddechowego
3)przełyk:
- rura o różnej długości
- budują go mięśnie, które ku żołądkowi przesuwają pokarm
4) żołądek:
- komórki okładzinowe wydzielają kwas solny
- komórki główne w gruczołach żołądkowych wydzielają enzym pepsynogen
- jednokomorowy u ssaków mięso- i wszystkożernych
- wielokomorowy u ssaków roślinożernych: wieloryby - trzy komory; przeżuwacze - cztery komory
- żołądek przeżuwaczy składa się ze żwacza, czepca, księgi i trawieńca; w żwaczu, czepcu i księgach brak
jest enzymów trawiących, obecne są organizmy symbiotyczne tj. orzęski czy bakterie rozkładające
skrobię; w żwaczu i czepcu wchłaniane są bezpośrednio do krwi produkty rozpadu polisacharydów; księgi
są mocno pofałdowane, następuje w nich odciskanie płynnej części pokarmu do trawieńca i cofanie
stałych cząstek do czepca; w trawieńcu produkowane są enzymy trawiące i zachodzą właściwe procesy
hydrolityczne
- składa się ze wpustu, części wpustowej, części odźwiernikowej i odźwiernika
5) dwunastnica:
- uchodzi do niej:
◦
żółć - pochodzi z wątroby; magazynowana jest w woreczku żółciowym (brak go u gryzoni i wielorybów);
emulguje tłuszcze, co ułatwia ich trawienie
◦
sok trzustkowy - produkowany przez trzustkę; zawiera enzymy: proteazy tj. trypsyna, które trawią
białka; amylazę trzustkową trawiącą cukry; lipazę trzustkową hydrolizującą tłuszcze do glicerolu i kwasów
tłuszczowych
6) jelito cienkie:
- dzieli się na:
◦
jelito czcze - znajdujący się w nim sok jelitowy trawi dwucukry i rozkłada białka do aminokwasów
◦
jelito kręte - następuje w nim wchłanianie monomerów do naczyń krwionośnych łączących się w żyłę
wrotną
- pokryte licznymi mikrokosmkami
- długość: około 6 m
- u kota jest 3 razy dłuższe niż długość ciała, u owcy - 28 razy
- jelito ślepe ( in. wyrostek robaczkowy) znajduje się przy ujściu jelita cienkiego do jelita grubego;
zasiedlone bakteriami
7) jelito grube:
- dzieli się na odcinki: jelito wstępujące, jelito poprzeczne, jelito zstępujące, esicę i odbytnicę
- następuje w nim:
◦
zwrotne wchłanianie wody
◦
produkcja witaminy K i wybranych witamin z grupy B
◦
formowanie kału
Układ krwionośny:
- tworzy go serce i sieć naczyń krwionośnych
Serce:
- leży w śródpiersiu, pod mostkiem, w worku osierdziowym
- jama osierdziowa wewnątrz worka osierdziowego wypełniona jest płynem, który redukuje tarcie w
trakcie pracy serca
- zbudowane jest z mięśnia sercowego, poprzecznie - prążkowanego
- składa się z dwóch komór i dwóch przedsionków
- obecne są w nim zastawki:
◦
dwudzielna - leży między lewym przedsionkiem i lewą komorą
◦
trójdzielna - leży między prawym przedsionkiem i prawą komorą
◦
półksiężycowate - leżą między komorami a ujściem aorty i tętnicy płucnej ( zastawka aortalna - miedzy
lewą komorą a aortą; zastawka płucna - między prawą komorą a tętnicą płucną)
- aorta, największa tętnica organizmu, zawierająca krew utlenioną, wychodzi z lewej komory; odchodzi od
niej pień ramieniowy, który rozdziela się na prawą i lewą tętnicę szyjną oraz prawą tętnicę
podobojczykową
- wychodzą z niego tętnice płucne z krwią odtlenioną, które biegną do płuc; tam następuje natlenienie
krwi, która żyłami płucnymi powraca do serca poprzez lewy przedsionek
- do prawego przedsionka doprowadzana jest żyłą czczą górną i żyłą czczą dolną krew odtleniona
- naczynia wieńcowe oplatają mięsień sercowy
- wyróżnia się dwa obiegi krwi:
◦
mały - zwany płucnym, bowiem prowadzi krew do płuc
◦
duży - zwany ustrojowym, bowiem rozprowadza krew po całym organizmie
Krew:
- 55% stanowi osocze, w 45% elementy morfotyczne
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • braseria.xlx.pl

    •