Bitwy polskiego średniowiecza, Bitwy i Wojny

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Bitwy polskiego średniowiecza

Bitwa pod Orszą 1514. Muzeum Narodowe w Warszawie, XVI-wieczny autor nieznany. Na obrazie widać masy ciężkiej jazdy kopijniczej i lekkozbrojnych husarzy

Bitwy polskiego średniowiecza – rozegrane w umownym okresie :

·         na obszarze ówczesnej ,

·         z udziałem wojsk polskich,

·         występujących w barwach władców, będących lub uważanych za polskich.

Trudności z ustaleniem granic czasowych tej epoki zazębiają się z trudnościami określenia obszaru ówczesnej Polski, zwłaszcza w okresie najwcześniejszym i w okresie , które zajmuje w polskim średniowieczu znaczący odcinek czasu.

Nie ma wątpliwości, jeśli chodzi o początek polskiego średniowiecza – jest nim początek panowania , a pierwszymi odnotowanymi starciami zbrojnymi były jego walki z i oraz w roku . Trudniejsza do wyznaczenia jest końcowa, bowiem nie przystaje do historii Polski żadna data przyjmowana w historii powszechnej ( (), odkrycie Ameryki przez (), początek ()). są zgodni, że koniec średniowiecza i początek w Polsce miał miejsce za panowania dynastii i to raczej w schyłkowym niż początkowym okresie (czasy najpewniej). Gorzej jest z wyznaczeniem daty ostatniej bitwy omawianej epoki.

W koniec średniowiecza w wiąże się jednoznacznie z kresem rycerstwa, wraz z jego etosem i sposobem prowadzenia walki. W Polsce, podobnie jak w niektórych innych krajach Europy, (szlachtę) zwoływano na wojnę () aż do czasów saskich. Taki wyznacznik ramowy końca średniowiecza w Polsce należy więc zdecydowanie odrzucić, a w jego miejsce przyjąć moment, gdy ciężką jazdę kopijniczą, z jej pełnymi zbrojami płytowymi, zastąpiły formacje tzw. narodowego autoramentu z na czele. Na znajdującym się w zbiorach znanym obrazie Bitwa pod Orszą widać wyraźnie walczące ramię w ramię oddziały, lekkiej jeszcze wtedy husarii i ciężkiej jazdy kopijniczej. rozegrana została jesienią roku. W () po stronie polskiej występuje już tylko lekka jazda, więc być może (ale nie na pewno) te dwie daty stanowią punkty graniczne jako ostatnia bitwa polskiego średniowiecza (Orsza) i pierwsza polska bitwa epoki nowożytnej (Obertyn).

Spis treści

·        

·        

·        

o       

o       

o       

o       

o       

·        

·        

·        

·        

·        

·        

Oręż

Zbroje rycerskie z XV wieku

Podstawowym orężem średniowiecznego rycerstwa był , a obok niego najpierw (zarówno do rzucania jak i pchnięcia), a potem oraz cały arsenał dodatkowych broni od po czy broń obuchową (, , ). Polski miecz nie różnił się od mieczy używanych na zachodzie Europy – był prosty z długości 80-120 cm i krzyżowym ; ważył od 1,0 do 1,8 kg. rycerska, w Polsce zwana drzewem, miała od 3,5 do 4,5 m długości z najczęściej czwórgraniastym i obciążeniem/przeciwwagą blisko tylca.

Uzbrojenie obronne stanowiła – najpierw zapewne i lub płytkowa, następnie , potem kolczuga z elementami płytowymi w rodzaju i , aż wreszcie pełna , która na przełomie i przybrała formę najdoskonalszą, okrywając całe ciało rycerza, a często także konia. Trudno jest oczywiście o jakieś generalne ujęcie tego tematu, bowiem bogate rycerstwo , czy zdecydowanie różniło się od , które – z racji walk toczonych z i – przejęło od nich po części i styl walki, i uzbrojenie. Także konie były tu lżejsze i mniejsze.

Odmiennego uzbrojenia używała piechota, która w polu występowała zarówno jako zwarte formacje tarczowników osłaniających oddziały ciężkiej jazdy rycerskiej, jak też jako ruchome oddziały łuczników i kuszników oraz nieregularne oddziały lekkie uzbrojone w broń bardzo różnorodną, przeznaczoną tak do walki z piechotą, jak i konnicą (, – zwane też , i , , , , ). Broń obronną stanowiły , od zwykłych, prostych, poprzez lekkie , aż po ciężkie , pikowane kaftany i przeszywanice oraz . Charakterystycznym hełmem piechoty był mający kształt stalowego kapelusza z szerokim rondem. Wcześniej piechota nosiła (o ile w ogóle) hełmy stożkowate lub tzw. łebki, które wyewoluowały w . Czeladź obozowa traktowana była jak piechota pomocnicza, przydatna najbardziej przy pracach polowych, obronie i zdobywaniu obozów warownych i zamków i uzbrojona dość przypadkowo.

Broń używana do walki na odległość była bardzo różnorodna i w większości prosta. wyszła już z użycia, ale refleksyjny miał się pojawić dopiero po najazdach w . Aż do tego czasu w użyciu był łuk prosty, najczęściej cisowy. Dość wcześnie pojawiła się , która na ziemie polskie dotarła zapewne wraz z wojnami z , a więc w XII wieku. W najwcześniejszym okresie powszechnie jeszcze używano oszczepów i toporów służących do miotania. Nie należy też zapominać o broni ciężkiej (oblężniczej) jak różnorodne machiny miotające (, , itd.), a od schyłku XIV wieku , , wreszcie .

Wraz z walkami na wschodniej granicy pojawiały się w Polsce coraz liczniej szczegóły ubioru i uzbrojenia typu wschodniego, dlatego tak łatwo i tak powszechnie przyjęła się , która w wieku XVI całkowicie wyparła miecz, jakkolwiek początkowo – jako broń barbarzyńców – budziła niechęć szlachty. Zmiana ta zapewne nie nastąpiłaby tak powszechnie i tak szybko, gdyby nie , bowiem w , a szczególnie na Rusi wzory wschodnie przyjęły się znacznie wcześniej.

Największym przemianom ulegał w średniowieczu hełm, przechodząc od formy stożkowatej, poprzez garnczkowaty (XI-XII w.), aż po o różnorakim kształcie w wiekach późniejszych.

Rycerzowi towarzyszył jeden lub kilku , z których najbardziej doświadczeni w boju (z reguły uboga ) występowali jako przyboczni rycerza pilnujący w bitwie jego boków, udzielając pomocy i podając najwłaściwszą w danym momencie broń. Pozostali, trzymający się raczej z tyłu, mieli dostarczać świeżych koni, kopii i tarcz, odprowadzać rannych. Wszyscy byli uzbrojeni w miecze lub (pocztowi posiadali także kopie i tarcze), często w łuki lub kusze.

Zasobniejsze rycerstwo polskie w zasadzie nie różniło się – w sensie broni i zbroi – od rycerstwa zachodniego, bowiem nowinki przyjmowały się szybko, a ograniczeniem był wyłącznie stan majątkowy rycerza. Należy podkreślić opinie przybyszów z Zachodu (jak np. czy biskup ), którzy z podziwem wyrażali się zarówno o drużynie , jak i . Podobnie było i w czasach późniejszych, kiedy to na dworach Europy słynął Sulimczyk, znany ze swej waleczności i czarnej, szmelcowanej zbroi. Trzeba przy tym przyznać, że do większość rycerstwa polskiego była znacznie gorzej okryta od rycerstwa zachodniego, a to z powodu powszechnego ubóstwa szlachty. W ciągu XV wieku nastąpił jednak wyraźny postęp w tej mierze, głównie z powodu szybkiego bogacenia się stanu szlacheckiego i łupów wojennych, wśród których za zdobycz najistotniejszą uchodziły zbroja i broń pokonanego przeciwnika.

Ważnym elementem wyposażenia wojska był koń. Konie hodowano w Polsce od czasów najdawniejszych, a kupione za granicą lub ewentualnie zdobyte ogiery i klacze wysokiej krwi były otaczane troskliwą opieką i włączane do stad celem podniesienia jakości ras polskich. Nie znamy wielkości tych stad ani ilości koni bojowych, ale musiały być one znaczne zważywszy, że do bitwy pod Grunwaldem stanęło ich ponad 40 tysięcy. Ilość koni w poszczególnych okresach była oczywiście różna, podobnie jak ich wielkość i ciężar, wraz z rosnącą wagą uzbrojenia zaczepnego i obronnego rycerstwa.

Umocnienia

Na ziemiach polskich budowano warowne, przeważnie na granicach i głównych traktach, w miejscach naturalnie obronnych (wzgórza, zakola rzek), jako ośrodki władzy administracyjnej i wojskowej oraz jako punkty oporu w razie najazdu nieprzyjacielskiego. Początkowo były to konstrukcje ziemne, potem drewniano-ziemne (w dwóch wariantach: rusztowej i skrzyniowej), aż wreszcie murowane z zastosowaniem kamienia polnego jak i cegieł. Najwięcej pozostałości tych pierwszych murowanych zamków znajdziemy w

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • braseria.xlx.pl

    •