Bednarski, Gleiwitz

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajobr. – OL PAN, 2008A, 218-228MODERNIZM POSPOLITY – GLIWICKA ZABUDOWAMIESZKANIOWA Z LAT 20. I 30. XX WIEKUAdam BednarskiPolitechnikaŚląskaw GliwicachTechnical University in GliwiceStreszczenie.W artykule autor chciałby przedstawić miejska wielorodzinną zabudowę z lat 20.i 30. XX w. Zabudowę typową, masową, której rozwiązania funkcjonalne – począwszy od logicz-nego rozplanowania pomieszczeń aŜ po detal – do dziś z wielkim powodzeniem słuŜą uŜytkowni-kom tej mieszkalnej przestrzeni.Słowa kluczowe:modernizm, Gliwice, budownictwo lat 20. XX w.Pojęcie modernizmu w architekturze dostarczało i nadal dostarcza wielu pytań.Trudno jednoznacznie wykazać, czy jest to wyłącznie nurt stylistyczny, idea kre-acji i pojmowania przestrzeni architektonicznej? W jakim stopniu jest abstrakcyj-nym zjawiskiem estetycznym, a w jakim kodeksem praktycznych idei usprawnia-jących funkcjonowanie człowieka w przestrzeni? TakŜe z tych powodów wydajesię niemoŜliwym określenie ram czasowych modernizmu. Bo jeśli uznać go za„nowoczesność” w architekturze – zgodnie z etymologią – to kryteria takie po-zwalałyby na doszukiwanie się początków w wizjonerskiej architekturze okresuRewolucji Francuskiej (É. L. Boullée, C. N. Ledoux). Biorąc pod uwagę jako wy-znacznik wyłącznie maksymę L. Sullivanaform follows function1za moderni-styczną moŜna by uznać kaŜdą budowlę funkcjonalną. Ogólnie z terminem mo-dernizm przyjęto wiązać architekturę powstałą w latach ok. 1918–19722, noszącąpewne wspólne załoŜenia ideowe i cechy stylistyczne. Najsilniej zaznacza sięw drugiej i trzeciej dekadzie XX w., w związku z działalnością architektoniczno-budowlaną m.in. takich architektów, jak L. Mies van der Rohe, B. Taut, W. Gro-pius, Le Corbusier, oraz radzieckich konstruktywistów, grupy de Stijl i Bauhausu.Artykuł niniejszy chiałbym poświęcić nie indywidualnym twórcom i budyn-kom-manifestom (jak np. Villa Savoy Le Corbusiera), ale architekturze skromniej-12Czyli „forma podąŜa za funkcją”.Za datę zamykającą uznano wyburzenie osiedla Pruitt-Igoe w St. Louis.MODERNIZM POSPOLITY – GLIWICKA ZABUDOWA MIESZKANIOWA…219szej w swej wystawności, za to powszechnej, uniwersalnej i niezauwaŜanej. Ma-sowo powstająca w latach 1918–1939 zabudowa mieszkaniowa była receptą nagłód mieszkaniowy i odpowiedzią na palące potrzeby rozrastających się miast.Dlatego nawet dziś zabudowa z tego okresu w wielu miastach, a szczególniew miastach będących przed 1939 w granicach administracji niemieckiej, stanowiznaczący procent tkanki architektonicznej. Modernistyczna zabudowa mieszka-niowa na pierwszy rzut oka nie wyróŜnia się ani wybujałą formą architektoniczną,ani ekstrawagancją. Bardzo uogólniając, moŜna stwierdzić,Ŝepoprzez stosowanieuproszczonych form, oszczędny detal i ujednolicone rozwiązania funkcjonalne,mieszkalne budynki modernistyczne uchodzą w oczach ich uŜytkowników zapospolite, naturalne, nie budzące większych emocji. To co w okresie ich budowyuchodziło za rewolucję mieszkaniową – dziś stanowi wyznacznik podstawowychstandardów mieszkalnych. Uzytkownicy bardzo rzadko uświadamiają sobie,Ŝetowłasnie niemal wiek temu zadbano o sprostanie wygodzie kaŜdego lokatora i za-pewnieniu mu w lokalu mieszkaniowym swobodnego prawa do zdrowego rozwo-ju i odpoczynku poprzez dostępnośćświatłasłonecznego, zieleni iświeŜegopo-wietrza. Warto jest więc przyjrzeć się tej architekturze wnikliwiej.Fot. 1. Gliwice, zabudowa u zbiegu ul. Miarki i ul. KorfantegoPhot. 1. Gliwice, corner Miarki Street and. Korfantego StreetLata 1919–1939 przypadają na okres znaczącego rozwoju przestrzennego Gli-wic. W wyniku przeprowadzonego na GórnymŚląskuw 1921 r. plebiscytu miastopozostało w granicach Republiki Weimarskiej. Na mocy wcześniejszych niemiec-kich ustaw administracyjnych utworzono w kaŜdym większym mieście stanowi-sko głównego radcy budowlanego (niem.Stadtbaurat).W roku 1919 funkcję tę220A. Bednarskipowierzono w Gliwicach Karlowi Schabikowi. Architekt ten zintegrował projektyi zamierzenia swoich poprzedników, opracowując generalny plan rozwoju prze-strzennego miasta i konsekwentnie go realizując. Na mocy jego decyzji w Gliwi-cach wybudowano wiele zespołów zabudowy jednorodzinnej o charakterze mia-sta-ogrodu. Ich lokalizacja jako pierścienia wokół centrum miasta stanowiła indy-widualną interpretację idei howardowskiej, oraz luźno nawiązywała do koncepcjiwrocławskich „satelite trabanten” Ernsta Maya. Ponadto wytyczono wiele nowychulic wśródmieściuGliwic, uzupełniając je komfortową zabudową wielorodzinną.W sposób szczególny akcentowano naroŜniki ulic oraz place. Budynki naroŜnebyły najczęściej cofnięte ryzalitowo i podkreślone wertykalnie (fot. 1). Poprzezryzalitowanie linii zabudowy kształtowano atrakcyjną perspektywę całego zespołujak i ulicy, czego przykładem jest zabudowa ul. Piramowicza (fot. 2, 3).Phot. 2, 3. Gliwice, zabudowa przy ul. Piramowicza i ul. KonarskiegoFot. 2, 3. Gliwice, housing, Piramowicza Street and Konarskiego StreetCofnięcie linii zabudowy w stosunku do ulicy czy budynków istniejących, wy-korzystywano bardzo często na stworzenie przestrzeni zielonej (fot. 2). Przestrzeńniskiej roślinności przed budynkiem pozwalała mieszkańcom domu na kreowanieklimatu mieszkania pośród słońca i zieleni. Sam budynek takŜe dzięki temu zy-skiwał lepsze nasłonecznienie i percepcję w otoczeniu. Istotnym elementem tychprzestrzeni było ogrodzenie przydomowej zieleni. W większości przykładów sta-nowił go zyskujący coraz większa popularnośćŜywopłot.Charakterystycznymdetalem pozwalającym rozpoznać datowanie zabudowy na okres międzywojennyjest wygradzająca właśnie te przestrzenie zielone nisko prowadzona kuta barierkaprzekroju rombu (fot. 4).MODERNIZM POSPOLITY – GLIWICKA ZABUDOWA MIESZKANIOWA…221Fot. 4. Gliwice, barierka przy zieleni towarzyszącej zabudowie ul.śółkiewskiegoFot. 4. Gliwice, barirer dividing green area, housingśółkiewskiegoStreetW przestrzeniścisłegocentrum miasta, gdzie budynki modernistyczne stano-wiły jedynie uzupełnienie istniejącej zabudowy, rezygnowano z umieszczaniazieleńców, lecz poprzez dyspozycję przestrzenną cofnięcia elewacji uzyskiwanoatrakcyjną przestrzeń niewielkiego placu przed budynkiem, podkreślając dodat-kowo osie urbanistyczne (fot. 5, 6). By dodatkowo podnieść prestiŜ architekto-Fot. 5. Gliwice, róg ul. Konarskiego i ul. CzęstochowskiejPhot. 5. Gliwice, corner Konarskiego Street and Częstochowska Street222A. BednarskiFot. 6. Gliwice, róg ul. Daszyńskiego i ul. SobieskiegoPhot. 6. Gliwice, corner Daszyńskiego Street and Sobieskiego Streetniczno-urbanistyczny miejsca, realizowano budynek w formie wieŜowca(fot. 7, 8). Idea wieŜowca – jako wizualnego pomnika niemieckiej siły budowlanejzyskiwała wówczas wielką popularność3. W ten sposób ukształtowano większośćnaroŜników ulic dzisiejszego centrum Gliwic.Fot. 7, 8. Gliwice, róg ul. Powstańców i ul. Orlickiego, oraz róg ul. Chorzowskiej i ul. PoniatowskiegoPhot. 7, 8. Gliwice, corner Powstańców Street and Orlickiego Street and corner Chorzowska Street and Ponia-towskiego Street3Idea wieŜowca narodziła się w Stanach Zjednoczonych, wywołana głównie wymogami ekono-micznymi i technologicznymi. Na gruncie europejskim, a szczególnie niemieckim, idea wieŜow-ca była raczej zabarwiona prestiŜem polityki państwa, jego siły i osiągnięć. [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • braseria.xlx.pl

    •