Biuletyn IPN (129-130) 8-9 2011, 24.Biuletyn IPN

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Dodatek: płyta DVD z ilmem
„Generał Gryf.
Robiłem dobrà robot´”
NR 8–9 ( 129–130)
sierpień-wrzesień 2011
cena 11 zł
(w tym 5% VAT)
ISSN 1641-9561
numer indeksu 374431
nakład 9500 egz.
biuletyn
instytutu Pamięci narodowej
WOJSKO
POLSKIE
oddZiaŁy iPn
adresy i teleFony
ul. Warsztatowa 1a, 15-637 Białystok
tel. 85 6645703
BIAŁYSTOK
ul. Witomińska 19, 81-311 Gdynia
tel. 58 6606700
GDAŃSK
ul. Kilińskiego 9, 40-061 Katowice
tel. 32 6099840
KATOWICE
ul. Reformacka 3, 31-012 Kraków
tel. 12 4211100
KRAKÓW
ul. Szewska 2, 20-086 Lublin
tel. 81 5363401
LUBLIN
ul. Orzeszkowej 31/35, 91-479 Łódź
tel. 42 6162745
ŁÓDŹ
ul. Rolna 45a, 61-487 Poznań
tel. 61 8356900
POZNAŃ
ul. Słowackiego 18, 35-060 Rzeszów
tel. 17 8606018
RZESZÓW
ul. K. Janickiego 30, 71-270 Szczecin
tel. 91 4849800
SZCZECIN
ul. Chłodna 51, 00-867 Warszawa
tel. 22 5261920
WARSZAWA
ul. Sołtysowicka 21a, 51-168 Wrocław
tel. 71 3267600
WROCŁAW
BIULETYN INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
Kolegium: Jan Żaryn – przewodniczący, Marek Gałęzowski, Waldemar Grabowski,
Łukasz Kamiński, Kazimierz Krajewski, Sebastian Ligarski, Agnieszka Łuczak, Filip Musiał,
Barbara Polak, Jan M. Ruman, Andrzej Sujka, Norbert Wójtowicz, Piotr Życieński
Redaguje zespół: Jan M. Ruman – redaktor naczelny (tel. 22 4318374), jan.ruman@ipn.gov.pl
Barbara Polak – zastępca redaktora naczelnego (tel. 22 4318375), barbara.polak@ipn.gov.pl
Andrzej Sujka – sekretarz redakcji (tel. 22 4318339), andrzej.sujka@ipn.gov.pl
Piotr Życieński – fotograf (tel. 22 4318395), piotr.zycienski@ipn.gov.pl
sekretariat – Maria Wiśniewska (tel. 22 4318347), maria.wisniewska@ipn.gov.pl
Projekt graiczny: Krzysztof Findziński; redakcja techniczna: Andrzej Broniak;
łamanie: Krzysztof Siwiec; obróbka cyfrowa fotograii: Henryk Domagała;
korekta: Anna Kaniewska
Adres redakcji: ul. Hrubieszowska 6a, Warszawa
Adres do korespondencji: ul. Towarowa 28, 00-839 Warszawa
www.ipn.gov.pl
Druk: Legra Sp. z o.o., ul. Albatrosów 10c, 30-716 Kraków
BIULETYN
InSTyTuTu PamIęCI naRodoWEj
N R 8–9 (129–130)
SIERPIEŃ – WRZESIEŃ
2 0 11
SPIS TREŚCI
n
RoZmoWy BIuLETynu
Wojsko Polskie. Z jerzym Kirszakiem, danielem Koresiem
i jerzym maroniem rozmawia jan m. Ruman .....................................2
n
KomEnTaRZE HISToRyCZnE
Andrzej Krzysztof Kunert – Kamienie na szaniec... ............................................23
Anna Maria Krajewska – niepodległościowe legendy ....................................37
Daniel Koreś – Bój pod jazłowcem ..................................................................52
Przemysław Wywiał – działania militarne w wojnie obronnej
po 17 września ..........................................................................................70
Tomasz Sudoł – Zbrodnie Wehrmachtu na jeńcach polskich
we wrześniu 1939 roku ...........................................................................78
Robert Gretzyngier, Wojtek Matusiak – udział Polaków w Bitwie o anglię .....85
Waldemar Grabowski – „agenci” SoE?
Polscy spadochroniarze w okupowanej Europie ................................98
Paweł Kosiński – niemiecki obraz polskich partyzantów ..........................108
Waldemar Grabowski – armia Krajowa ..........................................................114
Maciej Żuczkowski – W czyim imieniu? „Wachlarz” (1941–1943) ............125
Michał Tomasz Wójciuk – Listy z Powstania Warszawskiego ......................133
Martyna Grądzka – Proces „kata z Płaszowa” .............................................141
Joanna Lubecka – dwa światy w więziennych teczkach ............................147
Kazimierz Krajewski – ostatni żołnierze II Rzeczypospolitej –
Żołnierze Wyklęci ...................................................................................156
Bohdan Piętka – deportacja do KL auschwitz ks. józefa olszaka ..........160
Tomasz Ceran – „Pomyśl, co za niedola była...” ........................................169
n
SyLWETKI
Jerzy Kirszak – Wzór żołnierza ........................................................................173
Piotr Hodyra – jeden z dziesięciu ...................................................................176
Wojtek Matusiak – Pierwszy Polak – dowódca jednostki RaF ...................181
n
RECEnZjE
Witold Wasilewski – odzyskać prawdę ...........................................................186
n
WydaRZEnIa
Jerzy Kirszak – Trzeci motocyklowy rajd śladami Pierwszej dywizji
Pancernej gen. Stanisława maczka, 22 VIII–3 IX 2011 .................192
Na okładce: str. IV u góry – Cmentarz Obrońców Lwowa na Cmentarzu Łyczakowskim (fot. Piotr
Życieński); u dołu – Gen. Kazimierz Sosnkowski odbiera deiladę podczas przekazania wojsku ckm-ów
ufundowanych przez Komitet Funduszu Obrony Narodowej w Nowym Tomyślu, lipiec 1938 r.
(ze zbiorów J. Kirszaka)
WojSKo PoLSKIE
Z jERZym KIRSZaKIEm, danIELEm KoRESIEm I jERZym maRonIEm
RoZmaWIa jan m. Ruman
J.M.R. – Jakie były korzenie Wojska Polskiego powołanego w dwudziestoleciu mię-
dzywojennym? Do jakich tradycji mogło się ono odwoływać?
J.M. – Najbardziej znamienną pracę na ten temat na-
pisał Wacław Lipiński
Walka zbrojna o niepodległość
Polski 1905–1918
. Wskazuje w niej jako początek wal-
ki – nie wojska – rewolucję 1905 r. Zadeklarowany,
wierny piłsudczyk w sposób godny pozazdroszczenia
obiektywnie przedstawia wszystkie drogi, które wiodły ku
niepodległości – oczywiście, przed wybuchem I wojny
światowej – koncentruje się na ruchu strzeleckim, zazna-
czając różne nurty w tym ruchu. To znaczy te związane
ze Związkiem Walki Czynnej, ze strzelcami zarówno kra-
kowskimi, jak i lwowskimi, ale również z Armią Polską
oraz z Drużynami Bartoszowymi, które nie były związa-
ne ani z ZWC, ani z Armią Polską, czy potem z osobą
wspólnego komendanta, Józefa Piłsudskiego. Poświęca
też sporo miejsca drużynom sokolim. Wacław Lipiński
zaimponował mi tym, że mimo zaangażowania politycz-
nego i przywiązania do Marszałka Polski pokazał różne
kręgi. Nie wchodził w politykę. Jednym z politycznych passusów jest to, że na polecenie
Piłsudskiego usunięto ze statutu ZWC zapis, iż jest to organizacja typu socjalistycznego,
a wpisano „działanie na rzecz niepodległości”. Praca ukazała się na początku lat trzydzie-
stych. Było to podsumowanie odwoływania się do tradycji sprzed 1914 roku. Jeśli chodzi
o okres I wojny, to Wacław Lipiński jako legionista bardzo dużo miejsca poświęcił powsta-
niu i ewolucji Legionów Polskich.
Rzecz jasna walka Polaków o niepodległość kończy się w 1920 roku. Praca ta, mimo
swojego popularnonaukowego charakteru, pokazuje, do czego, do jakich nurtów odwołu-
je się Wojsko Polskie po zamachu majowym.
J.M.R. – Czy można powiedzieć, że tak jak Piłsudski zdystansował się od socjalizmu,
w innych formacjach było coś podobnego? Czy jednak polityka była istotna?
J.M. – W 1914 roku mamy dynamiczną sytuację polityczną, w kolejnych latach ona się
zmienia. Zmieniają się też cele polityczne wskazywane przez samego Piłsudskiego. Była
wielka polemika między Andrzejem Garlickim a Januszem Ciskiem czy Włodzimierzem
Suleją dotycząca tego, że Piłsudski miał powiedzieć przed wybuchem I wojny, iż Niemcy
pokonają Wschód, a Zachód pokona Niemcy. Twierdzono, że te słowa Piłsudskiego zostały
zanotowane dopiero po pięćdziesięciu latach. Niemniej badania Tadeusza Wolszy, potem
podsumowanie Włodzimierza Sulei, wskazują, że taką opcję rozważano, co nie znaczy, że
2
była ona jedyna. W latach 1917–1918 sytuacja szybko się zmieniała i także postawy okre-
ślane przez poglądy polityczne się zmieniały. Mamy w tych latach do czynienia z pewnym
fenomenem w Królestwie Polskim, ze współpracą
de facto
(formalnie nie było to uzgod-
nione) obozu narodowo-demokratycznego i niepodległościowego, pacyistów i aktywistów,
te różne opcje się zazębiały. Niektórzy byli przeciwni bezpośredniemu udziałowi w walce,
ale później zmieniali zdanie. Generał Józef Dowbor-Muśnicki jeszcze w 1918 roku wydał
rozkaz aresztowania podających się za emisariuszy pułkowników w jego korpusie, którzy
byli przeciwni rozwiązaniu korpusu. Powiedzmy wprost: chciał ich rozstrzelać. Ten sam
Dowbor-Muśnicki kilka miesięcy później, w listopadzie tego samego roku, zameldował się
u Tymczasowego Naczelnika Państwa, stawiając siebie i swój korpus do jego dyspozycji.
Mimo że do końca był konsekwentnym politycznym przeciwnikiem starego obozu, a potem
obozu rządowego po maju.
J.K. – Profesor Maroń przedstawił
początki Wojska Polskiego, opiera-
jąc się na doskonałej pracy Wacła-
wa Lipińskiego, który był rasowym
historykiem. Skoro zaczęliśmy naszą
rozmowę od książek, warto też przy-
pomnieć przedwojenną książkę Hen-
ryka Bagińskiego
U podstaw organi-
zacji Wojska Polskiego 1908–1914
.
Przywódcy tzw. buntu wojskowego
w maju 1918 r. w I Korpusie Polskim
gen. Dowbora-Muśnickiego po nie-
udanym puczu wymknęli się z kor-
pusu. Wpadł jednak ochotnik Mel-
chior Wańkowicz, który stanął przed
sądem polowym I Korpusu, ale został uniewinniony, choć na procesie powiedział, że nie
ma usprawiedliwienia dla korpusu. Wcześniej, jeszcze latem 1917 roku miał miejsce kry-
zys Legionów. Już było wiadomo, że Piłsudski odchodzi od dalszej militarnej i politycznej
współpracy z państwami centralnymi. Zaczyna być brane pod uwagę to, co on przewidywał
w 1914 roku, czyli państwa centralne pokonały Wschód i przyszła kolej, aby państwa Za-
chodu pokonały państwa centralne. Polacy obierają kurs na pomoc państwom Zachodu
przeciw państwom centralnym. Piłsudski początkowo nosił się z zamiarem potajemnego
przedostania się z Królestwa przez front do organizujących się na wschodzie polskich for-
macji. Ostatecznie tego zaniechał i został aresztowany przez Niemców. Już później kilku
jego ludzi – kapitan Leopold Lis-Kula i inni – dotarło na wschód. To właśnie oni próbowali
powstrzymać gen. Dowbora-Muśnickiego przed kapitulacją I Korpusu, który był najlepszym
z trzech korpusów na wschodzie. Miał piękną kartę walki z bolszewikami. Naszym niepod-
ległościowcom marzyło się, żeby zbrojnie postawić się Niemcom, tak jak to zrobił II Korpus
na Ukrainie. Zwyciężyła inna koncepcja. Pierwszy korpus został rozbrojony.
J.M. – Żołnierzy przewieziono na teren Królestwa, zgodnie z porozumieniem kapitulacyj-
nym. Dla żołnierzy Dowbora była to rozsądna decyzja, tak uważali nawet po latach. Czy
taka była? W tamtej perspektywie dla ludzi Legionów to była zdrada.
3
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • braseria.xlx.pl

    •