Biuletyn IPN (125) 4 2011, 24.Biuletyn IPN

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
NR 4 (125)
kwiecień 2011
Dodatek: płyta DVD z filmem
... i cicho ciało spocznie w grobie
cena 9 zł
(w tym 5% VAT)
ISSN 1641-9561
numer indeksu 374431
nakład 9500 egz.
BIULETYN
INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
BIULETYN
INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
ODDZIAŁY IPN
ADRESY I TELEFONY
BIAŁYSTOK
ul. Warsztatowa 1a, 15-637 Białystok
tel. 85 6645703
GDAŃSK
ul. Witomińska 19, 81-311 Gdynia
tel. 58 6606700
KATOWICE
ul. Kilińskiego 9, 40-061 Katowice
tel. 32 6099840
KRAKÓW
ul. Reformacka 3, 31-012 Kraków
tel. 12 4211100
LUBLIN
ul. Szewska 2, 20-086 Lublin
tel. 81 5363401
ŁÓDŹ
ul. Orzeszkowej 31/35, 91-479 Łódź
tel. 42 6162745
POZNAŃ
ul. Rolna 45a, 61-487 Poznań
tel. 61 8356900
RZESZÓW
ul. Słowackiego 18, 35-060 Rzeszów
tel. 17 8606018
SZCZECIN
ul. K. Janickiego 30, 71-270 Szczecin
tel. 91 4849800
WARSZAWA
ul. Chłodna 51, 00-867 Warszawa
tel. 22 5261920
WROCŁAW
ul. Sołtysowicka 21a, 51-168 Wrocław
tel. 71 3267600
BIULETYN INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
Kolegium: Jan Żaryn – przewodniczący,
Marek Gałęzowski, Łukasz Kamiński, Kazimierz Krajewski, Sebastian Ligarski, Agnieszka Łuczak,
Filip Musiał, Barbara Polak, Jan M. Ruman, Andrzej Sujka, Norbert Wójtowicz, Piotr Życieński
Redaguje zespół: Jan M. Ruman – redaktor naczelny (tel. 22 4318374), jan.ruman@ipn.gov.pl
Barbara Polak – zastępca redaktora naczelnego (tel. 22 4318375), barbara.polak@ipn.gov.pl
Andrzej Sujka – sekretarz redakcji (tel. 22 4318339), andrzej.sujka@ipn.gov.pl
Piotr Życieński – fotograf (tel. 22 4318395), piotr.zycienski@ipn.gov.pl
sekretariat – Maria Wiśniewska (tel. 22 4318347), maria.wisniewska@ipn.gov.pl
Projekt grafi czny: Krzysztof Findziński; redakcja techniczna: Andrzej Broniak;
łamanie: Wojciech Czaplicki; korekta: Joanna Wysłowska
Adres redakcji: ul. Hrubieszowska 6a, Warszawa
Adres do korespondencji: ul. Towarowa 28, 00-839 Warszawa
www.ipn.gov.pl
Druk: Drukarnia Wydawnictw Naukowych Sp. z o.o., ul. Wydawnicza 1/3, 92-333 Łódź
BIULETYN
N R 4 ( 125 )
KWIECIEŃ
2011
SPIS TREŚCI
KOMENTARZE HISTORYCZNE
Paweł Sasanka – Czerwiec ’76. Refl eksje wokół rocznicy ............................. 2
Arkadiusz Kutkowski – „Ukarać chuliganów!” Procesy w trybie
przyśpieszonym po radomskim proteście robotniczym .................... 13
Marcin Krzysztofi k – Represje stosowane przez radomskie kolegia
do spraw wykroczeń ................................................................................. 24
Przemysław Zwiernik – Czerwiec ’76 w województwie zielonogórskim ...... 35
Grzegorz Waligóra – Komitet Obrony Robotników ........................................ 40
Justyna Błażejowska – Broń zwana korkowcem. Początki „Komunikatu” ....46
Sebastian Piątkowski – Pamięć zawłaszczona. Radomskie władze
partyjne o czerwcu ’76 w piątą rocznicę protestu ............................. 54
Marek Wierzbicki – „Solidarnościowe” obchody rocznicy protestów
z 25 czerwca 1976 roku w Radomiu w latach 1981–1989 .............. 59
KRESY PAMIĘTAMY
Małgorzata Krupecka USJK – Szare urszulanki na Polesiu ............................. 64
SYLWETKI
Szczepan Kowalik – Ksiądz Roman Kotlarz.
Zapomniana ofi ara bezpieki.................................................................. 84
Antoni Zieliński – Grzegorz Jakubowski (1954–2001) ............................... 102
WYDARZENIA
Sejm powołał Prezesa IPN.................... 109
Na okładce: str I – Czerwiec ’76 – Radom, fot. Tadeusz Krzemiński; str. IV – mapa strajków w dniu
25 czerwca 1976 r. sporządzona przez MSW (niepełna, nie zawiera np. strajków w województwie
zielonogórskim, o których w tym numerze napisał Przemysław Zwiernik, i wielu innych mniejszych
ognisk strajkowych); plan przerzutu Centralnych Odwodów MO w ramach operacji „Lato-76”
(z planu wynika, że komuniści nie przewidzieli skali protestów w „spokojnych” wcześniej miastach,
takich jak Radom i Płock)
INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
P
AWEŁ
S
ASANKA
, IPN W
ARSZAWA
CZERWIEC ’76
REFLEKSJE WOKÓŁ ROCZNICY
Kolejna okrągła, tym razem 35. rocznica Czerwca ’76 jest doskonałą
okazją do podsumowania stanu naszej wiedzy i refl eksji poświęco-
nej jednemu z „polskich miesięcy”.
Przypomnijmy podstawowy zrąb wydarzeń składających się na polityczno-społeczny
kryzys, który wstrząsnął Polską po kilku najbardziej spokojnych pod względem społecznym
latach w historii PRL. Mianem Czerwca ’76 potocznie określamy falę strajków i demon-
stracji ulicznych, jakie miały miejsce 25 czerwca 1976 r., które objęły około 70–80 tys.
osób w co najmniej 90 (do 112) zakładach pracy na terenie 24 województw. Bezpośrednią
przyczyną protestu była zapowiedziana 24 czerwca w Sejmie PRL przez premiera Piotra
Jaroszewicza drastyczna podwyżka cen wielu artykułów żywnościowych (m.in. na mięso
i ryby – 69 proc., nabiał – 64 proc., ryż – 150 proc., cukier – 90 proc.).
Władze odwlekały podwyżkę ze względów politycznych, obawiając się powtórzenia sce-
nariusza z grudnia 1970 r., choć ze względów ekonomicznych powinna ona mieć miejsce już
w 1973 r. Oprócz wysokości podwyżki do sprowokowania wybuchu społecznego niezado-
wolenia w znacznym stopniu przyczynił się sposób jej wprowadzenia w życie: niesprawied-
liwe rekompensaty (zarabiający poniżej 1300 zł mieli otrzymać 240 zł, zarabiający powyżej
6000 zł – 600 zł). Drugim elementem było przedstawianie przez władze podwyżki jako pro-
jektu zgłoszonego do konsultacji społecznej, choć powszechnie zdawano sobie sprawę, że
decyzje zapadły, cenniki już wydrukowano, a konsultacje są fi kcją. W szerszej perspektywie
wybuch protestu spowodowany był załamaniem nadziei społeczeństwa wiązanych z gier-
kowską
prosperity
, był też pierwszym odczuwalnym przez społeczeństwo objawem kryzysu
gospodarczego, który nasilił się w drugiej połowie lat siedemdziesiątych; nie miejsce tu
jednak, aby szerzej przedstawiać kontekst ekonomiczny czerwcowego buntu.
W Radomiu, Ursusie i Płocku doszło 25 czerwca 1976 r. do pochodów i demonstracji,
zakończonych starciami z MO, a w przypadku Radomia – dramatycznymi walkami ulicz-
nymi. W Radomiu strajk rozpoczęli robotnicy Zakładów Metalowych im. gen. Waltera, którzy
wkrótce po rozpoczęciu pierwszej zmiany, ignorując nieudolne wysiłki dyrekcji, wyszli na
ulicę, aby powiadomić o strajku inne zakłady i ruszyć pod gmach KW PZPR – rzeczywiste
centrum władzy w województwie. Powiadomione o strajku w „Walterze” do protestu przyłą-
czyły się załogi 25 przedsiębiorstw – najważniejszych zakładów miasta – ogółem około 17 tys.
osób. W kulminacyjnym momencie na ulicach miasta demonstrowało około 20–25 tys. osób.
Przed siedzibą KW zgromadziło się kilka tysięcy ludzi. Około południa demonstranci,
którzy weszli do budynku, nakłonili I sekretarza Janusza Prokopiaka do przekazania do
Warszawy żądania odwołania podwyżki. Po dwóch godzinach oczekiwania, gdy okazało
się, że w budynku nie ma już przedstawicieli partii (zostali ewakuowani przez funkcjonariu-
szy MO i SB), tłum zaczął niszczyć wyposażenie, a przed godz. 15.00 gmach – symbolizu-
jący znienawidzoną władzę – podpalono. Funkcjonujący w MSW sztab operacji „Lato ’76”,
koordynujący działania resortu w czasie „operacji cenowej”, skierował do miasta oddziały
2
Radom ’76
ZOMO z Warszawy, Łodzi, Kielc i Lublina oraz słuchaczy Wyższej Szkoły Ofi cerskiej MO
w Szczytnie – wieczorem zwarte oddziały MO liczyły około 1550 funkcjonariuszy.
Doszło do gwałtownych walk, w czasie których młodzi ludzie wznosili barykady, aby
uniemożliwić straży pożarnej dotarcie do płonącego gmachu KW i zatrzymać oddziały
ZOMO zmierzające w stronę budynku komitetu przy ul. 1 Maja (obecnie 25 Czerwca).
Demonstranci rzucali kamieniami, cegłami, wyrwanym brukiem, a nawet butelkami z ben-
zyną; milicjanci posługiwali
się pałkami, armatkami
wodnymi i gazami łzawią-
cymi. W początkowej fazie
walk ulicznych, około 15.00,
dwóch demonstrantów, Jan
Łabęcki i Tadeusz Ząbe-
cki, zginęło w tragicznym
wypadku, zostali zabici
przez rozpędzoną przyczepę
wypełnioną betonowymi
płytami, którą spychali
w kierunku zbliżających się
zomowców. Oprócz gmachu
KW PZPR atakowano budy-
nek KW MO i Urzędu Woje-
wódzkiego. Doszło do dewa-
stacji sklepów i kradzieży.
Oddziały milicji opanowały
sytuację w mieście dopiero
późnym wieczorem.
Radom ’76
3
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • braseria.xlx.pl

    •