Biuletyn IPN (122-123) 1-2 2011, 24.Biuletyn IPN

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
NR 1–2 (122–123)
styczeń–luty
2011
BIULETYN
INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
Dodatek: płyta DVD z filmem
„Grupy Oporu”
BIULETYN
INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
numer indeksu 374431
nakład 10000 egz.
cena 11 zł
(w tym 5% VAT)
ODDZIAŁY IPN
ADRESY I TELEFONY
BIAŁYSTOK
ul. Warsztatowa 1a, 15-637 Białystok
tel. 85 6645703
GDAŃSK
ul. Witomińska 19, 81-311 Gdynia
tel. 58 6606700
KATOWICE
ul. Kilińskiego 9, 40-061 Katowice
tel. 32 6099840
KRAKÓW
ul. Reformacka 3, 31-012 Kraków
tel. 12 4211100
LUBLIN
ul. Szewska 2, 20-086 Lublin
tel. 81 5363401
ŁÓDŹ
ul. Orzeszkowej 31/35, 91-479 Łódź
tel. 42 6162745
POZNAŃ
ul. Rolna 45a, 61-487 Poznań
tel. 61 8356900
RZESZÓW
ul. Słowackiego 18, 35-060 Rzeszów
tel. 17 8606018
SZCZECIN
ul. K. Janickiego 30, 71-270 Szczecin
tel. 91 4849800
WARSZAWA
ul. Chłodna 51, 00-867 Warszawa
tel. 22 5261920
WROCŁAW
ul. Sołtysowicka 21a, 51-168 Wrocław
tel. 71 3267600
BIULETYN INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
Kolegium: Jan Żaryn – przewodniczący,
Marek Gałęzowski, Łukasz Kamiński, Kazimierz Krajewski, Agnieszka Łuczak
Filip Musiał, Barbara Polak, Jan M. Ruman, Andrzej Sujka, Norbert Wójtowicz, Piotr Życieński
Redaguje zespół: Jan M. Ruman – redaktor naczelny (tel. 22 4318374), jan.ruman@ipn.gov.pl
Barbara Polak – zastępca redaktora naczelnego (tel. 22 4318375), barbara.polak@ipn.gov.pl
Andrzej Sujka – sekretarz redakcji (tel. 22 4318339), andrzej.sujka@ipn.gov.pl
Piotr Życieński – fotograf (tel. 22 4318395), piotr.zycienski@ipn.gov.pl
sekretariat – Maria Wiśniewska (tel. 22 4318347), maria.wisniewska@ipn.gov.pl
Projekt grafi czny: Krzysztof Findziński; redakcja techniczna: Andrzej Broniak;
łamanie: Wojciech Czaplicki; korekta: Beata Stadryniak-Saracyn
Adres redakcji: ul. Hrubieszowska 6a, Warszawa
Adres do korespondencji: ul. Towarowa 28, 00-839 Warszawa
www.ipn.gov.pl
Druk: Legra Sp. z o.o., ul. Rybitwy 15, 30-716 Kraków
BIULETYN
NR 1–2 (122–123)
STYCZEŃ–LUTY
2011
SPIS TREŚCI
KOMENTARZE HISTORYCZNE
Tadeusz Boruta – Pokolenie ‘80. Niezależne malarstwo młodych
w wystawienniczym ruchu przykościelnym....................................................... 29
Ks. Jerzy Myszor – Kultura niezależna w Kościele – zagrożenie czy szansa?........ 39
Daniel Przastek – Scena bez kłamstw. Teatr w Kościele
po 13 grudnia 1981 roku ..................................................................................... 48
Ewelina Małachowska – Duszpasterstwa akademickie
a kultura niezależna w Kościele ......................................................................... 57
Kazimierz Braun – Świadectwo: spotkanie w przestrzeni etosu służby .................. 67
Hugon Bukowski – Żytnia. Kto o tym pamięta? ........................................................... 73
Hugon Bukowski – Muzeum z podziemną kuchnią ...................................................... 82
Mariusz Krzysztofi ński – Oaza kultury niezależnej ........................................................ 87
Grzegorz Łeszczyński – Kultura niezależna pod strzechami........................................ 99
Justyna Błażejowska – Zmierzch wydawniczej konspiry ............................................ 105
Marcin Maruszak – Miejcie oko na byłych esbeków ................................................. 113
SYLWETKI
Gustaw Zemła – Mój Chrystus z Mistrzejowic ............................................................ 121
Eugenia R. Dabertowa – Duszpasterz, poeta, świadek.
Honoriusz Stanisław Kowalczyk OP (1935–1983) ........................................ 129
RELACJE I WSPOMNIENIA
Joanna Krzymuska-Mansfeld – W kruchcie....................................................................... 140
Krzysztof Findziński – „Znak krzyża” – wystawa, której nie było ........................... 142
Anna Łucja Sułek – Na Kanonii ...................................................................................... 143
Jan Karandziej – Tak wspominam stan wojenny… .................................................... 146
ZMARLI
Ks. Józef Marecki – Sławomir Radoń nie żyje............................................................. 172
RECENZJE
Ks. Maciej Smoliński – Portret prymasa ........................................................................ 173
Adam Hlebowicz – Lwów – przed i po wojnie ............................................................. 177
Daniel Koreś – Generał Sosnkowski według Wyszczelskiego ............................... 180
WYDARZENIA
........................................................................................................... 186
Na okładce: str. I – fragment wystawy „Wszystkie nasze dzienne sprawy” , klasztor oo. Dominikanów,
Kraków 1987 r. (fot. ze zbiorów T. Boruty); str. IV – rzeźba Gustawa Zemły nad grobem bł. Jerzego
Popiełuszki (fot. P. Życieński).
INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
ROZMOWY BIULETYNU
Pośród armii – muza w Kościele ................................................................................. 2
ROCZNICE
Daniel Boćkowski – Deportacje ludności polskiej w głąb ZSRS (1939–1941) ..... 151
Negocjacje w Rzeszowie. Z Arturem Balazsem rozmawiają Janusz Borowiec
i Bogusław Wójcik........................................................................................................ 162
Program na lata. Z Andrzejem Kacałą rozmawiają Janusz Borowiec i Bogusław Wójcik.... 167
POŚRÓD ARMII
– MUZA W KOŚCIELE
Przedstawiamy obszerne fragmenty wypowiedzi uczestników pane-
lu „Symbioza Kościoła krakowskiego z kulturą niezależną w latach
osiemdziesiątych”, zorganizowanego w Krakowie 11 lutego 2010 r.
przez Oddział IPN w Katowicach. Oprócz autorów zamieszczonych
poniżej wypowiedzi uczestniczyli w nim także: Marek Lasota, Jacek
Berwald, ks. Stefan Misiniec, Marek Cholewka, o. Andrzej Zonko,
o. Stanisław Kania, Zbigniew Galicki.
Łucja Marek
Katowicki Oddział IPN w ramach realizacji projektu „Rok Kultury Niezależnej” podjął
tematykę dotyczącą roli Kościoła w animowaniu i tworzeniu kultury w latach osiemdziesią-
tych. Związki Kościoła z kulturą były i są nierozerwalne, jednak w latach osiemdziesiątych
miały one specyfi czny i szczególny charakter.
W 1985 r. administracja centralna skierowała do podległych sobie wojewodów zalecenie
zbadania aktywności Kościoła katolickiego „w sferze działalności kulturalnej”. W odpowie-
dzi pracownicy administracji terenowej z Krakowa przygotowali informację o najbardziej,
z ich punktu widzenia, aktywnych ośrodkach kulturalnych w mieście. Gdy przystępowałam
do badania związków Kościoła krakowskiego z kulturą niezależną, ta właśnie informacja
stała się dla mnie swoistego rodzaju przewodnikiem.
Ludziom władzy sen z powiek spędzały organizowane regularnie od 1980 r. Tygodnie
Kultury Chrześcijańskiej. Oczywiście, krakowskich inicjatyw i ośrodków było znacznie wię-
cej: Kamieniołom im. Jana Pawła II w Podgórzu; kościół oo. Karmelitów na Piasku wraz
z teatrem, który tam działał; krypta przy kościele oo. Pijarów, gdzie „schronili się” plastycy,
ale gdzie również bardzo mocno obecne było słowo; krużganki klasztoru oo. dominikanów;
Papieska Akademia Teologiczna (obecnie Uniwersytet Papieski Jana Pawła II); Galeria KIK
przy ul. Siennej oraz Mistrzejowickie Centrum Solidarności przy kościele św. Maksymilia-
na Marii Kolbego w Mistrzejowicach. W Archidiecezji Krakowskiej działały też mniejsze
ośrodki, np. parafi a Najświętszego Serca Pana Jezusa w Nowym Targu, która pod względem
inicjatyw kulturalnych była swoistym fenomenem.
Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej realizowano pod auspicjami kurii. Ich inicjatorem i gorą-
cym zwolennikiem był metropolita krakowski, kard. Franciszek Macharski; nad całością czuwała
Rada Programowa, która przygotowywała je od strony formalnej. Jednym z głównych organiza-
torów był ks. prałat Stefan Misiniec, wspierany przez wiele osób. W ramach TKCh odbywały się
spotkania, wykłady, dyskusje, a także koncerty muzyki poważnej, wieczory poetyckie, spektakle
teatralne i projekcje fi lmowe. W 1984 r. powstało logo krakowskich TKCh: skrzyżowane pędzel
i pióro – znak bardzo symboliczny i wymowny. Niemal w każdym krakowskim kościele coś się
działo, z bogatej oferty każdy mógł wybrać interesującą dla siebie propozycję.
W ramach Tygodni Kultury występowało wielu aktorów, muzyków, plastyków. Oprócz
profesjonalistów obecni byli również amatorzy (prezentujący bardzo wysoki poziom arty-
styczny), w tym np. Teatr Słowa pod Krzyżem, nad którym opiekę sprawował o. Bolesław
Kozyra, cysters z Mogiły.
2
Wystawa „W stronę osoby”, klasztor oo. Dominikanów, Kraków 1985 r.
Kamieniołom im. Jana Pawła II w Podgórzu rozpoczął działalność w 1980 r.; był on swe-
go rodzaju hołdem dla kard. Karola Wojtyły – metropolity krakowskiego i papieża. Życie tego
ośrodka animował Zespół Apostolstwa Świeckich, działający przy miejscowej parafi i św. Jó-
zefa. Z Kamieniołomem współpracowała Danuta Michałowska, prężnie działała też grupa
plastyczna „Kamień”, dzięki której powstało wiele wystaw, np. „Jego Droga” – pokaz malar-
stwa Teresy Iwanejko-Tarczyńskiej. W tym miejscu prezentowano wystawy o specyfi cznym
charakterze, np. twórczości internowanych, zorganizowana w 1985 r. w ramach obchodów
Tygodnia Więźnia Politycznego, czy też wystawa Poczty Niezależnej. W Kamieniołomie od-
bywały się również wykłady, działał Chrześcijański Uniwersytet Robotniczy. Ważną inicjaty-
wą artystyczną Kamieniołomu były Groby Pańskie.
Klasztor i kościół oo. Karmelitów na Piasku skupiał aktorów sceny krakowskiej, którzy
związali się z osobą o. Andrzeja Zonki i korzystali z gościnności ojców karmelitów. W tym
kontekście warto przypomnieć przedstawienie
Nie lękajcie się
, którego premiera odbyła się
16 października
1983 r. Osoby, z którymi rozmawiałam, podkreślały, że czuło się wówczas
wielkie zapotrzebowanie na wypowiedzenie tych słów.
Przygotowywane przez teatr działający przy kościele oo. Karmelitów przedstawienia
miały charakter religijno-patriotyczny. Podobne spektakle słowne odbywały się w krypcie
kościoła oo. Pijarów, w której gościły również wystawy, m.in. „Pieta Polska”, upamiętniająca
wydarzenia z 1956 r.; odbyły się tam także występy Sceny Plastycznej KUL.
Wiele spotkań i imprez odbywało się w krużgankach i kapitularzu klasztoru oo. Dominika-
nów, w którym znalazło swoje „schronienie” środowisko plastyków. Organizowane przez nie
wystawy miały ogólnopolski rezonans, jak chociażby „Wszystkie nasze dzienne sprawy”, zor-
ganizowana w 1987 r. W tym miejscu gościły też spotkania literackiego miesięcznika mówione-
go „NaGłos”, który zrodził się w środowisku krakowskiego Klubu Inteligencji Katolickiej.
3
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • braseria.xlx.pl

    •