Bizkaiako Onddoak - Egilea Fernando Pedro Pérez (2012), Grzyby - Atlasy

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->BIZKAIKOONDDOAKA.D.E.V.E.Egilea:FernandoPedroPérezIRAUNGITZEKO ZORIAN DAUDEN ESPEZIEAKDEFENDATZEKO ELKARTEAArgitaratzailea:ADEVEArgazkiak:Fernando Pedro Pérez, Maite Legarra, Xabier Leizaola,Jon Urkijo, Nerea Aurtenetxe.Diseiñua:Cristina Urionabarrenetxea.Lehen argitaldia:20012ko abenduaLegezko gordailua:BI-1765-20122A C E T A B U L AA L E U R I AKATILU NARANJAAleuria aurantiaKALIZA ARRUNTAAcetabula vulgarisDESKRIBAPENA:perretxiku honenfruitu-gorputzak kopa forma du, 6 cm-rainoko diametroa eta 4 cm ingurukoaltuera. Oinaldean saihets formakotolesturak dituen hanka du. Saihetsformako tolestura hauek kanpoaldetikhedatzen eta adarkatzen dira, bainaez dira behin ere ertzeraino ailega-tzen. Barrenaldetik leuna da, nahizeta batzuetan hondoan tolesturakikusi. Barrenalde honen koloreagedar-arre eta arre-ilunaren tartekoada eta kanpoaldearen kolore zurbila-go edo ia zuriskarekin kontrasteandago. Esporak leunak eta eliptikoakdira eta barrenean ttantta handi banadute.HABITATA:jangarria da, baina kax-karra, eta arriskutsua, azido helbeoli-koa baitu. Jateko egosi egin behar daazido hau desagertarazteko.JANGARRITASUNA:udaberriarenhasieratik udazkenaren hasiera arteaurki daiteke, koniferoen basoetangehienetan, estrata eta bide ertzetanbatez ere.DESKRIBAPENA:katilu laranja-k ertzgingildua duen plater edo kaxuela formaizaten du. Bere neurria 8 cm-rainoko dia-metrokoa da. Askotan talde hertsitanateratzen da, eta hauen artean estutuzgero, ale bakartiena baino irregularragoagelditzen da ertza eta bide batez formaere bai. Barrenaldea leuna da, kolorelaranja ederrekoa, eta laranja-gorriskaraaldatzeko joera du. Kanpoaldea lauso-dun antxa da, argiagoa, eta batzuetannahiko zuriska.Oharkabeheko usain eta zaporea.Batzuetan, bildu ondoren, daramagunontzitik atera eta esku gainean hartuzgero, “esporen leherketa” ttikia gertatzenda. Esporen “leherketa” hau lauso batenmoduan ikusten da eta eskuaren etaesporen arteko tenperatura desberdinta-sunak eragiten du. Esporak gardenak,elipsoidalak eta saredunak dira etamutur arantzatsuak dituzte.HABITATA:udazkenetik neguarenhasieran arte ateratzen da bai hostoza-bal eta bai koniferoen basoetako lurrean,lur ibili berrietan batez ere.Perretxiku polit honi basoetako estrataireki berrietan agertzea gustatzen zaio.Horrelakoetan ikusgarria da lurra kolorebiziko ehundaka diskok estalia ikustea,lur biluziarekin kontrastatuz.JANGARRITASUNA:jangarria da,baina ez oso ona, ez baitu gustorik, etajateko mami gutxi du gainera.Mamiak kolore berdintsua du eta osohauskorra da.34BIZKAIKO ONDDOAKA E R O B O L E T U SA U R I C U L A R I AAUREOBOLETUS GENTILISDESKRIBAPENA:txapelak 2-6 cm-kodiametroa izan dezake, hasieran hemis-ferikoa gero ganbil-formakoa eta azkeniklautu-ganbila; ertza enparatua du etabarnera kurbatua, zahartzean kanporakurbatzeko joera du. Azala erdi banaga-ria eta likatsua da, batez ere eguraldihezea denean, arrosa kolorekoa zertxo-bait grisaxka edo marroixka aleen adina-ren arabera. Hodiak motzak dira, itsa-tsiak edo ia dekurrenteak, oso finak etaurre-hori kolorekoak. Poro konposatuak,hasieran oso txikiak, gero zabalduz doazeta zahartu ahala nahiko handiak dira;hodien kolore berekoak dira eta esneitxurako ttantta batzuk darizkie hazten aridinerean. Hanka zilindriko-fusiformea da,3-8x0,5-1,5 cm-koa, urre-hori kolorekoa,biziagoa punta aldean eta oinaldean tonumarroi-arrosak ditu; azala leuna da,baina batzuetan eta bereziki helduadenean baditu kanale mehe batzuk luze-ka jarriak.Esporak fusiformeak dira, kolore hori-koak eta bere barnean ttantta batzukdituzte.HABITATA:espezie arraro eta ederhau uda-udazkenean atera ohi dapagadi edo hariztietan, bakarka edo 2-4 aleko taldeetanJANGARRITASUNA:bere mami harroazuri kolorekoa da baina zertxobait arrosatxapeleko azalaren azpian; fruta-usainantxa du eta zaporea azido samarra.AURICULARIAAURICULA JUDAEDESKRIBAPENA:fruitu-gorputza hanka-rik gabeko giza belarri formako txapelakosatzen du. Txapel honen barrenalde edohimenioa, leuna, nerbioduna, kizkurtuaeta uhindua da, eta kolore gorri-iluna edomarroi-moreska du, eta ertz uhindu etaleuna. Kanpotik berriz, iletsu edo balusa-tua da, uhindua eta kolore grisaska etaoliba-arrearen tartekoa. Ale fresko etahezeek mami gelatinakara, erdigarden etaarre-gorriska dute, baina lehor dagoene-an, zurrun, hauskor eta gogorra. Zaporegeza eta oharkabeko usaina. Esporahandi, leun eta zilindrikoak.HABITATA:perretxiku gelatinara eta erdi-garden hau taldeka ateratzen da udan etaudazkenean ihartutako zenbait hostoza-balen adar, enbor eta eroritako adarretan,arte eta intsusetan batipat. Hortik omendatorkio “Judasen belarri” izena, ebanje-liioek diotenez, Jesusi traizioa egin ondo-ren, intsusa batetik urkatu baitzuen bereburua.JANGARRITASNA:jangarria deenez,sikaturik gorde daiteke.Ekialde Urrunean (Txina eta Japonian)arrunt preziatua da. Laborantzako espe-ziea da hau ere, eta jatetxe txinarretansarritan zerbitzatzen dute, gordinik edoentsaladan, “perretxiku beltz” izena ema-nez. Berez, perretxiku honek ez da zap-poretik, baina bere mami gelatinakaradela da, ekialdeko gusturako oso estima-tua izaten da.56BIZKAIKO ONDDOAKA U R I C U L A R I AA G R O C Y B EAURICULARIA MESENTERICADESKRIBAPENA:fruitu-gorputzahankarik gabeko txapel elastiko, laun-du eta uhindua da, eta 5-15 cm-kozabalera du. Gainaldetik iletsua etakolore gris eta arre-grisaskaren tarte-koz zonatua. Ertza zurbilagoa da,uhindua eta gingildua. Azpialde edohimenioa gorriska-purpura eta purpu-ra-ilun tartekoa da, plisatu-nerbiodu-na, sare baten moduan, esporak utzi-tako lauso zuriskaz partzialki estaila.Esporak handiak dira, leunak, ttantta-dunak eta zilindrikoak.Auricularia auricula judae-tik txapela-ren gainaldeak bereizten du, ez baitaez iletsu zonatua, eta bere forma ez dagiza belarria bezalakoa.JANGARRITASUNA:bere mami elas-tiko eta larrunkararengatik ezin da jan.Ale fresko eta hezeek mami mehe,elastiko eta gelatinakara dute, bainalehorrak daudenean, hauskor etagogorra.HABITATA:talde handitan ateratzenda, txapelak elkarri atxekerik, ihartuta-ko zenbait hostozabalen egur eta mo-tzondoetan, tapiz moduan. Giro leho-rra egiten duenean ihartuta daudeladirudi, baina euria egin ondoren, bizi-tasuna berreskuratzen dute. Urte oso-san zehar ateratzen da elurra etahotza gaindituz.MAKAL-ZIZAAgrocybe aegeritaDESKRIBAPENA:txapelaren diame-troa desberdina izaten da, 5-10 cm-koa.Hasieran txapel ganbila da eta hedatuagero. Txapeleko azala marroia edo okreiluna da, zimurra alea gaztea denean,zahartzean zurbilagoa eta erradialki pi-tzatua zahartzean. Orriak hertsiak,altzodunak eta adnatuak dira, hortzbatez dekurrenteak. Hasieran zuriskakdira eta gero ilunagoak, kolore okre-marroia, berriz, azkenean, baina orria-ren ertzak zuriska jarraitzen du. Hankaluzea, zilindrikoa, batzuetan kurbatua.Oinaldetik lodiagoa da eta muturreanpunta du. Orrien ondoan eraztun zuris-ka mamitsu iraunkorra du.Esporak kolore okre-marroikoak dira,eliptikoak, eta deneak dute poro ger-minala.HABITATA:perretxiku egurtiarra da,Bizkaian oso arrunta. Udaberrian etaudazkenean ateratzen da gehienbatmultzo trinkotan, makal, zumar, asti-gar, sahats eta beste hostozabalbatzuen enbor bizien oinetan.Ihartutako egurraren gainean haztekoere alda daiteke.JANGARRITASUNA:jangarri bikainada. Batzuek, perretxiku hauek ikusita,puska bat kendu eta bere baratz edolorategiko leku heze eta itzaltsu bateraeraman izan dute, eta enborra noiz-behinka ureztatuz urtero 4 edo 5 aldizjasotzen dute uzta.78BIZKAIKO ONDDOAK [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • braseria.xlx.pl

    •